Het overlijden, de wettelijke formaliteiten
Deze maand vertelt Piet Moree u meer over de wettelijke formaliteiten na een overlijden.
Overlijdensdocumenten
Bij een natuurlijk overlijden is het wettelijk verplicht dat de dienstdoende (huis)arts de overledene schouwt. De arts vult 2 documenten in: de ‘verklaring van overlijden’ en de ‘doodsoorzaakverklaring’.
In de ‘verklaring van overlijden’ bevestigt de arts het overlijden van een persoon en vermeld hierin de datum, tijd en plaats van het overlijden. De ‘doodsoorzaakverklaring’, is bestemd voor statistische doeleinden.
Beide documenten worden gebruikt voor de aangifte van het overlijden, dit regelt de uitvaartondernemer bij de burgerlijke stand van de gemeente waarin het overlijden heeft plaatsgevonden. Van de gemeente ontvangt de ondernemer bij de aangifte ook weer 2 documenten: de ‘akte van overlijden’ en het ‘verlof tot begraven/cremeren’.
De ‘akte van overlijden’ is een wettig document waarin staat dat een persoon is overleden; dit hebben de nabestaanden nodig voor de afwikkeling van de financiële zaken, zoals het opzeggen van huur, pensioen, verzekeringen. Het ‘verlof tot begraven/cremeren’ dient voor de uitvaart afgegeven te worden aan de beheerder van de begraafplaats of het crematorium; zonder verlof vindt er geen uitvaart plaats.
Na de aangifte verandert de status van iemand in de gemeentelijk basisadministratie in ‘overleden’, dit is in te zien door overheidsinstanties, waaronder de Belastingdienst.
Wettelijke termijn tussen overlijden en uitvaart
Er is vaak onduidelijkheid over de termijn waarbinnen een uitvaart plaats mag vinden. Sinds 2012 schrijft De Wet op de lijkbezorging voor dat een overledene niet eerder dan 36 uur na overlijden mag worden begraven of gecremeerd. De uitvaart moet uiterlijk op de zesde werkdag na overlijden plaatsvinden. Weekenden en feestdagen zijn geen formele werkdagen.
Niet-natuurlijk overlijden
Wat is een niet-natuurlijk overlijden? Simpel gezegd zijn alle sterfgevallen veroorzaakt door iets of iemand van buitenaf niet-natuurlijk. Wordt de dood veroorzaakt door iets in het lichaam, dan is de dood natuurlijk.
Bij een niet-natuurlijk overlijden, twijfel hieraan of wanneer er onvoldoende zekerheid bestaat over het tijdstip van overlijden (ongeval, moord, zelfdoding) wordt een schouwarts ingeschakeld. In onze regio gebeurt dit door de FARR (Forensisch Artsen Rotterdam-Rijnmond).
Indien de schouwarts constateert dat het een niet-natuurlijk overlijden is, brengt deze verslag uit aan de Officier van Justitie. Deze beslist of nader onderzoek van een politiearts nodig is. Dit is niet alleen bij een misdrijf, maar ook bij de meeste ongevallen.
Bij een niet-natuurlijke dood kan er ook besloten worden om sectie te verrichten. Sectie is het onderzoek dat een patholoog verricht op een lichaam. Het doel hiervan is de exacte doodsoorzaak vast te stellen.
Als het lichaam vrijgegeven wordt stuurt de FARR een ‘verklaring van geen bezwaar’ naar de betreffende gemeente waarna er volgens de normale procedure aangifte gedaan kan worden.
Overlijden buiten Nederland
Bij een overlijden in het buitenland heeft men uiteraard ook te maken met vele wettelijke formaliteiten. Het vervoer naar Nederland verloopt via een gespecialiseerd bedrijf voor internationaal rouwtransport, een z.g. repatriëringsbedrijf. Zij zorgen voor de benodigde documenten en het vervoer tot aan de eigen woonplaats. Voor het vervoer naar Nederland is het vaak noodzakelijk het lichaam van de overledene te balsemen, dit om het lichaam voor langere tijd te kunnen conserveren. Dit geeft de nabestaanden (in veel gevallen) de mogelijkheid om in Nederland nog afscheid te kunnen nemen.
De termijn waarin dit alles geregeld en afgewikkeld moet worden is afhankelijk van het land van overlijden.
Wij krijgen regelmatig vragen over dit onderwerp zodat we besloten er een column over te schrijven.
Zijn er nog specifieke vragen of wilt u een persoonlijk gesprek dan kunt u natuurlijk altijd contact opnemen.
Deze column verscheen eerder in Het Kompas